دعاوی خانوادگی

ابتدا باید با مفهوم دعاوی خانوادگی آشنا شویم که مربوط به کانون خانواده می باشد بر همین مبنا زمانی که دعوای در دادگاه مطرح می شود مربوط به یکی از افراد در کانون خانواده می شود عنوان دعاوی خانوادگی را مطرح می نمایند، زمانی که زن و مرد با یکدیگر ازدواج می کنند به طور کلی یکسری حق و تکلیف برایشان رقم می خورد و موظف به انجام آن هستند حال زمانی که این حق و تکلیف را موظف به انجام آن هستند سرباز زنند و از انجام آن امتناع کنند دعاوی مطرح شده عنوان دعاوی خانوادگی به خود می گیرد.

برای مثال زن و شوهری که بایکدیگر ازدواج کرده اند نسبت به هم حق زناشویی ( تمکین زن از مرد ) و همچنین مرد نسبت به زن حق پرداخت نفقه را دارد اگر پرداخت نکند دعاوی مطرح شده عنوان دعاوی خانوادگی دارد دعوای تمکین ، دعوای نفقه، دعوای مطالبه مهریه و….

دادگاه صالح دعاوی خانوادگی

دادگاه خانواده دادگاهی اختصاصی بوده و جهت حمایت از خانواده تشکیل می شود.

درماده ۴ قانون حمایت از خانواده دعاوی خانوادگی مربوط به موضوعات زیر را می توانیم در دادگاه خانواده مطرح کنیم :

“ماده ۴ قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱

رسیدگی به امور و دعاوی زیر در صلاحیت دادگاه خانواده است:

۱ـ نامزدی و خسارات ناشی از برهم ‌زدن آن

۲ـ نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح

۳ـ شروط ضمن عقد نکاح

۴ـ ازدواج مجدد

۵ ـ جهیزیه

۶ ـ مهریه

۷ـ نفقه زوجه و اجرت ‌ المثل ایام زوجیت

۸ ـ تمکین و نشوز

۹ـ طلاق، رجوع، فسخ و انفساخ نکاح، بذل مدت و انقضای آن

۱۰ـ حضانت و ملاقات طفل

۱۱ـ نسب

۱۲ـ رشد، حجر و رفع آن

۱۳ـ ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان

۱۴ـ نفقه اقارب

۱۵ـ امور راجع به غایب مفقودالاثر

۱۶ـ سرپرستی کودکان بی سرپرست

۱۷ـ اهدای جنین

۱۸ـ تغییر جنسیت”

صلاحیت شورای حل اختلاف در دعاوی خانوادگی

یکی از مراجع طرح دعوا در نظام حقوقی ما، شوراهای حل اختلاف هستند در مواردی نیز دعاوی خانوادگی از صلاحیت دادگاه خارج شده است و به صلاحیت شورای حل اختلاف دعاوی محول می گردد مشروط بر این که به طور مستقل مطرح شده باشند و دادگاه خانواده “قبلا” در ضمن آراء خود در مورد دعاوی و اختلافات خانوادگی، به این موارد رسیدگی نکرده باشد.

۱-در مواردی مبلغ مهریه، نفقه و جهیزیه تا بیست میلیون تومان باشد رسیدگی به آن در مراجع شورای حل اختلاف می باشد. برای مثال دعاوی مربوط به نفقه و مهریه که مبلغ “آن” تا بیست میلیون (۲۰ میلیون تومان ) “در صلاحیت شورای حل اختلاف است ولی مبالغ بالای بیست میلیون تومان در صلاحیت دادگاه می باشد.

۲- دعوای طلاق از اموری است که باید در دادگاه خانواده آن را مطرح کنیم ولی زمانی که دعوای طلاق مطرح می شود به دنبال آن دعوای مطالبه نفقه، استرداد جهیزیه و … را در شورای حل اختلاف مطرح می نماییم.

لازم به ذکر نکاتی در رابطه با صلاحیت دادگاه ها و شورای حل اختلاف در بحث خانواده  می باشد :

“بر طبق ماده ۱۱ قانون آیین دادرس مدنی دعوا باید در دادگاهی اقامه شود که خوانده، در حوزه قضایی آن اقامتگاه دارد و اگر خوانده در ایران اقامتگاه نداشته باشد، در صورتی که در ایران محل سکونت موقت داشته باشد، در دادگاه همان محل باید اقامه گردد و هرگاه در ایران اقامتگاه و یا محل سکونت موقت نداشته ولی مال غیرمنقول داشته باشد، دعوا در دادگاهی اقامه می شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است و هرگاه مال غیرمنقول هم نداشته باشد، خواهان در دادگاه محل اقامتگاه خود اقامه دعوا خواهد کرد.”

بر طبق همین ماده محل اقامت خوانده ( زوج ، شوهر ) در دعاوی مطالبه دین از جمله مهریه صالح به رسیدگی می باشد.

“ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی دعاوی مربوط به اموال غیرمنقول اعم از دعاوی مالکیت، مزاحمت، ممانعت ازحق، تصرف عدوانی و سایر حقوق راجع به آن در دادگاهی اقامه می شود که مال غیرمنقول در حوزه آن واقع است، اگرچه خوانده در آن حوزه مقیم نباشد.”

بر طبق این ماده اگر مهریه مال غیر منقول باشد بر طبق ماده ۱۲ قانون آیین دادرسی مدنی همچنین قسمت آخر ماده ۱۲ قانون حمایت خانواده فقط بایستی در دادگاه محل مال غیر منقول (مثل خانه، مغازه و…) اقامه دعوی شود بنابراین اگر از سند ازدواج زوج متعهد به انتقال پلاک ثبتی خانه ای در شهر مشهد شده و زوج ساکن شیراز است و زوجه ساکن تهران است می بایستی در دادگاه محل ملک یعنی مشهد اقامه دعوی شود.

مطابق رأی وحدت رویه دیوان عالی کشور صادر شد مطالبه مهریه در دادگاه محل انعقاد نکاح جایز شمرده می شود. برای مثال اگر عقد در دفتر ازدواجی درتهران باشد و زوج ساکن سمنان و زوجه ساکن قم، زوجه این امکان برای او فراهم است که بتواند در دادگاه خانواده تهران که محل وقوع عقد بوده اقامه دعوی کند. البته شامل مهریه مال غیر منقول نمی شود.

همچنین اگرهیچ یک از زن و شوهر مقیم در ایران نباشند دادگاه خانواده تهران صالح به دعوی رسیدگی به مهریه است.

در مورد ماده ۱ از تبصره ۱ قانون حمایت از خانواده چنین اذعان می دارد : ” از زمان اجرای این قانون در حوزه قضایی شهرستان هایی که دادگاه خانواده تشکیل نشده است تا زمان تشکیل آن، دادگاه عمومی حقوقی مستقر در آن حوزه با رعایت تشریفات مربوط و مقررات این قانون به امور و دعاوی خانوادگی رسیدگی می کند.”

ماده۱۴-قانون حمایت از خانواده ” هرگاه یکی از زوجین مقیم خارج از کشور باشد، دادگاه محل اقامت طرفی که در ایران اقامت دارد برای رسیدگی صالح است. اگر زوجین مقیم خارج از کشور باشند ولی یکی از آنان در ایران سکونت موقت داشته باشد، دادگاه محل سکونت فرد ساکن در ایران و اگر هر دو در ایران سکونت موقت داشته باشند، دادگاه محل سکونت موقت زوجه برای رسیدگی صالح است.

هرگاه هیچ یک از زوجین در ایران سکونت نداشته باشند، دادگاه شهرستان تهران صلاحیت رسیدگی را دارد، مگر آنکه زوجین برای اقامه دعوی در محل دیگر توافق کنند.”